129

Revista Eutopía, año 1, núm. 1, enero-junio 2016, pp. 121-131

R

usamajixik

 

Ri

 

qatziyaq

 

k

’

o

 

Ruq

’

ajaRik

 

Rik

’

in

 

Ri

 

qak

’

aslemal

C

elia

 a

ngéliCa

 a

jú

 P

atal

, C

andelaRia

 l

óPez

 i

xCoy

Ri kolo’: achi’el jun kolo’ ri ruchapon jun ak’wal rik’in rupan ri rute’ taq man jani 
taläx, ri kem nuchap ri’ chuwäch jun che’ chuqa’ utz chuwäch ri raqan jay.

Ri ejqab’äl: achi’el ri b’aqil temeyon ch’akulaj, rik’in re’ ri ixöq nuchäp ri rukem taq 
nusamajij.

Ch’eke: re’ oxi’ taq raqan che’, achi’el ri jun jolomaj, ri ka’i’ q’a’aj chuqa’ ri ka’i’ 
aqanaj ri nutemej  jun kem. Jun nib’e nab’ey nuchap ri’ rik’in ri ejqab’äl, ri jun chik 
nib’e pa rutum ri kem, ri röx nib’e pa ruk’isb’äl ri kem akuchi’ k’o ri kolo’ richin 
nutemej ri kem taq nisamajix.

K’ir: re’ ka’i’ taq che’, achi’el ri k’uxaj chuqa’ ri nuk’wan ri kik’el pa ch’akulaj.

Jun kema’: ri rusamaj achi’el ri xak nub’an ri q’a’aj taq nusamajij ri kem.

Tzutzu’: re’ jun ti che’ nikusäx richin nisamajix ri ruk’isb’al chi re ri kem. 

5. Ri nub’ij chuqa’ ri rejqalen nuya’ rutzijol jun kem.

Ri nima b’anob’äl ruk’wan ri kitziyaq ri maya’ natz’et chupan ri rukotz’ijal ruk’wan 
ri’ rik’in rukotz’ijal ruwach’ulew. Niqatz’et chupan ri ruqul jun po’t ri nikusäx pa 
tinamït Pa Su’m achi’el rub’eyal ri q’ij seton chuqa’ ri ruwach’ulew, ri ruxaq che’, 
ri kotz’i’j e k’o chi ruwach’ulew chuqa’ ri tzujnimajuyu’. Ronojel re’ yeqatz’et chi 

ruwach’ulew, chupan jujun chik kem e k’o jalajöj achib’äl achi’el ri ruchuq’a’ ri 
ruwach’ulew. Taq jun kem ruk’wan oxi’ juch’ achi’el taq xtz’ukutaj ri ruwach’ulew 
chuqa’ ri ruxe’el b’anob’äl.

Ri kemon tziyäq richin niya’ox rukotz’ijay nuk’waj ri rukotz’ijal ruwach’ulew, re’ 
kan k’o kiq’ajarik ruma ri’ yekusäx. Richin niya’ox rukotz’ijal jun kem ye’okusäx 

ri tz’ikina’, ri äk’, ri kite’ äk’, ri pi’y, ri qo’l, ri patix, ri masat, ri chäj, ruxaq che’, ri 
kotz’i’j, rachib’al q’ij chuqa’ ri ch’umil.

Pa jujun tinamït k’o rub’eyal chuqa’ rejqalen ri kem yeb’an, man junan ta rik’in jun 
chik tinamït, re’ kan nujäl ri’. Ri q’eq chuqa’ ri säq rub’onil ri uq nikusäx pa tinamït 

chi Che’, ruq’a’ tinamït K’iche’, ri ruq’ajarik ri q’äq ja ri aq’a’, ri säq nuq’alajirisaj 
ri jun ixöq kan säq rub’ey, ruk’aslen.

Ri xaq’ap, achi’el jun kumatz chuqa’ ri uchuq’a’.  Re’ jun xaq’ap nikiya’ ri ixoqi’ pa 
kiwi’, rub’onil käq, säq, q’än chuqa’ q’äq, ruq’ajarik ja ri kaji’ rutzub’äl ri ruwach’ulew.