127

Revista Eutopía, año 1, núm. 1, enero-junio 2016, pp. 121-131

R

usamajixik

 

Ri

 

qatziyaq

 

k

’

o

 

Ruq

’

ajaRik

 

Rik

’

in

 

Ri

 

qak

’

aslemal

C

elia

 a

ngéliCa

 a

jú

 P

atal

, C

andelaRia

 l

óPez

 i

xCoy

Jujun chik ixoqi’ nikiq’axaj ri k’ayewal ruma jun chik winaq nik’ayin ri kikem, rije’ 
man nikitoj ta ri rajil ri kem pu taq nikik’ayij juk’wan chik k’ïy rajil nikik’utuj, ja 
rije’ jeb’ël yech’akon pa ruwi’ ri kisamaj ri ixoqi’ yeb’ano ri kem.

Wakami jujun kaxlani’ nikikusaj ri kemon tziyäq richin jantape yech’akon chi rij, 
nikik’ayij chuqa’ nikinuk’ pa taq k’olib’äl richin yetz’et ri tziyäq. Jalajöj rub’eyal 
nikib’än chi re, ri rub’eyal re’ nuqasaj ruq’ij, rejqalen ri kemon tziyäq, k’o ruq’ij ruma 
ri pwaq nikich’ak chi rij. Ri ixöq nib’ano ri kem chuqa’ ri nikusan ri kemon tziyäq, 
manaq niya’ox ta ruq’ij.

Chupan jujun chik k’olib’äl akuchi yenuk’ wi ri ojer taq na’oj chuqa’ k’o k’olib’äl 
richin yenuk’ ri kemon tziyäq, jeb’ël nib’an ch’akoj chi rij ri kisamaj ri ixoqi’ yekemon, 
ri winaqi’ yepe juk’wan chik tinamït nikitoj richin ye’ok chupan re k’olib’äl re’. Chuqa’ 
chupan ri k’olib’äl re’ nik’ayix kemon tziyäq, k’o k’ak’a chuqa’ k’o man e k’ak’a ta 
chik, ronojel re’ e loq’on chi ke ri ixoqi’ pu jub’a’ ok rajil nikitoj, taq re winaqi’ re’ 
nikik’ayij pa taq kik’olib’äl, nïm rajil nikik’ul ruma ri’ nikiya ruq’ij ruma ri ch’akoj 
nikib’an chi rij.

4. Ri kem nusamajix rik’in ri molaj che’

Taq jun ixöq nusamajij ri kem man xa xe ta ri samaj nub’än chuqa’ nich’on kik’in 
ri ati’t, nuqa pa rujolon ri etamanik sipan kan chi re pa ruwi’ ri rusamajixik ri kem. 
Rija’ chuqa’ nusipaj re etamanïk re’ chi ke ri ral xtani’. Ke re’ rub’eyal re na’oj re’ 
man xtichup ta, k’o chupan ri kik’aslen ri kib’anob’äl ri winaqi’ pa taq tinamït.

Ri kotz’ijal nikikusaj ri ixoqi’ wakami kan kik’amon kina’oj chi kij ri öjer maya’ 
winaqi’, k’o chik re na’oj re’ taq xepe ri kaxlan winaqi’ pa iximulew, re’ kan 
k’äs ruma man pa’äl ta ri etamanïk pa ruwi’, q’ij q’ij ninimar ri jalajöj rub’eyal 
rusamajixik jun kem.

Jun b’ey chik niqab’ij chi ri kemon tziyäq kan jantape nïm ruq’ij chuqa’ nïm rejqalen, 
man xa xe ta ri jeb’ël yetzu’un, kotz’ij kiwäch chuqa’ kan ruk’wan nima b’anob’äl, 
kan nïm ruq’ij ri runuk’ik ri samaj ruk’wan. Pa taq tinamït k’a k’äs na ri etamab’äl 
pa ruwi’ ri rusamajixik ri kem, chupan jun kemon tziyäq tikirel nasik’ij ri kib’anob’äl 
ri maya’ winaqi’, nuk’ut ri kib’anob’äl jujun tinamït.

Ri kemon tziyäq nikikusaj ri maya’ winaqi’ kan natz’et chupan ri jeb’ël rub’eyal samaj 
ruk’wan, nïm na’oj b’enäq chupan jun kem, nub’ij ruxe’el kik’aslemal ri winaqi’. Ri