Revista Eutopía, año 1, núm. 1, enero-junio 2016, pp. 121-131
RUSAMAJIXIK RI QATZIYAQ K’O RUQ’AJARIK
RIK’IN RI QAK’ASLEMAL
Celia Angélica Ajú Patal, Candelaria López Ixcoy*
Ri nub’ij
Nïm ruq’ij, nïm rejqalen ri b’anob’al pa ruwi’ ronojel ruwäch ri kem nikib’an ri ixoqi’,
kan k’o ruq’ij ri rub’eyal ri samaj ruk’wan jun kem. Chupan re’ k’o b’anob’äl, ri
ruk’u’x b’anob’äl, ri nojib’äl, ri jalajöj samaj, ri jantape ramaj ruk’wan ri rusamajixik
jun kem, chuqa’ k’o chupan ri kem ri rub’eyal nikitz’et ri k’aslemal ri ixoqi’ pa taq
jalajöj tinamït. Ri yesamajin ri kem, ri ruq’ij k’a re’, ja ri niqajo’ niqaya rutzijol
chupan re jun tz’ib’ cholan wawe’.
Ri kem nikisamajij ri ixoqi’ kan k’o ruk’aslemal, man pa’el ta rukanuxik rub’eyal,
q’ij q’ij nikiya’ jajajöj rukotz’ijal richin kan jeb’el nitzu’un ri jun kem. Nikisamajij
ronojel ruwäch kem achi’el ri po’t, ri su’t, ri pas, ri tziyäq, xa achike ri nik’atzin chi
ke, ri nikikusaj ronojel q’ij chuqa’ ri nikikusaj pa taq nimaq’ij.
Taq jun ixoq nusamajij jun kem kan jantape nuya’ ruq’ij, nich’on rik’in, nuloq’oq’ej,
k’o ajowab’äl nuya chi re, man niretzelaj ta ruma chuwäch ri ixoq jun kem k’o ruq’ij,
k’o ruk’aslen, nik’atzin chi re, chuqa’ rik’in re’ nuya’ rutzijol achike rutinamït ri
kem nusamajij.
Ri ixoqi’ nikisamajij ri kem man kitzaqon ta ri etamab’äl kiya’on kan ri qati’t
qamama’ chi ke, ri kiq’axan kan ri te’ej ati’t chi ke ri ixoqi’. Ri kem nub’än jun ixoq
* Celia Ajú: Kaqchikel winaq, e Samajela’ pa Instituto de Investigación y Proyección sobre Diversidad
Sociocultural e Interculturalidad richin ri nimatijob’äl Rafael Landívar.
Candelaria López: K’iche’ winaq, e Samajela’ pa Instituto de Investigación y Proyección sobre
Diversidad Sociocultural e Interculturalidad richin ri nimatijob’äl Rafael Landívar.